MAHMUT ÖZSOY - DOĞRUHABER/ARAŞTIRMA
Mısır'ın seçimle ilk defa başa gelen, darbe ile görevden uzaklaştırılan 5. Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi, 3 Temmuz 2013 tarihinde Mısır Silahlı Kuvvetlerinin askeri darbesiyle devrildi.
MUHAMMED MUHAMMED MURSÎ ÎSA EL-EYYAT:
Doğumu: Muhammed Mursi, 8 Ağustos 1951 tarihinde, Mısır'ın kuzeyindeki Şarkiye iline bağlı Eladva köyünde doğdu. Beş kardeşin en büyüğü olan Muhammed Mursi, ilk eğitimini orada aldı. Babası çiftçi, annesi ise ev hanımıydı. Mühendislik lisansını Kahire Üniversitesi'nde aldı (1975 ve 1978). Mühendislik doktorasını Güney Kaliforniya Üniversitesi'nde tamamladı (1982). Northridge Kaliforniya Eyalet Üniversitesi'nde yardımcı doçent oldu (1982-1985). Ardından eğitim vermek için Mısır'daki Zagazig Üniversitesi'ne geldi.
Fikir bakımdan yakın olduğu Müslüman Kardeşler hareketi içerisinde siyasete atıldı. Mursi, 2000 ve 2005 yılları arasında milletvekilioldu. Müslüman Kardeşler'in yasal olarak seçime katılmaları mümkün olmadığından parlamentoya bağımsız siyasetçi olarak girdi. Tam 5 yıl Mısır Halk Meclisi üyeliği yaptı. 2011 Mısır Devrimi'ne muhalif bir lider olarak destek verdi ve 30 Nisan 2011 tarihinde Müslüman Kardeşler'in kurduğu, Özgürlük ve Adalet Parti'sinin başkanı seçildi.
2012 Mısır cumhurbaşkanlığı seçimleri'nde Müslüman Kardeşler'in aday gösterdiği Hayrat Şatır'ın adaylığı düşünce, yerine Muhammed Mursi seçildi. Yoğun seçim kampanyası yürüttü. İlk turda %25.5 oy aldı ve ikinci tura girmeye hak kazandı. İkinci turda da %51.73 oy alarak, 5. cumhurbaşkanı oldu.
2012–13 Mısır protestoları adıyla bilinen, 3 Temmuz 2013 tarihinde yapılan büyük gösteriler sonucu Mısır ordusu askeri bir darbe ile yönetime el koydu. Mursi ise darbeyi kabul etmediğini açıkladı ve yandaşlarına direnmelerini söyledi. Muhammed Mursi'nin gözaltına alındığı, ev hapsinde tutulacağı söylenmişti. Ancak darbeciler; Mursi'yi İskenderiye'nin kuzeyindeki Burj el Arap Cezaevine nakletmişti. Burj el Arap Cezaevi'nden başka bir yere sürgün edildiği iddia ediliyordu.
DARBEDEN ÖNCE SON KONUŞMASI
Mısır'da, darbeyle görevinden uzaklaştırılan ülkenin seçilmiş ilk Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'nin darbeden önceki son konuşması, hakkında idam kararı verilen bugünlerde yeniden gündemde.
Cunta mahkemesinin idam kararı verdiği Mursi, kendisine darbe yapılmadan önce Mısır halkına hitaben, 25 Ocak devriminin korunması gerektiğini söyleyerek,“Şehitlerimizin kanıyla kazandığımız devrimi yok etmeye çalışanlar olacaktır. Ancak biz sizin haklarınızı, evlatlarınızın haklarını koruyarak devrimi muhafaza edeceğiz. Ben, bunu hayatım pahasına da olsa yapacağım” şeklinde konuşmuştu.
İDAM KARARI
Mısır'da darbeyle görevinden uzaklaştırılan ve ardından hapse atılan eski cumhurbaşkanı Muhammed Mursi, 16 Mayıs 2015 tarihindeki “Hamas'a istihbarat sağlamak” ve “hapishaneden firar etmek” suçlamasıyla yargılandığı davalarda idam cezasına çarptırıldı.
Mursi dışında Müslüman Kardeşler Teşkilatı'nın üst düzey 17 yöneticisine daha idam cezası verildi. Bunlar arasında İhvan lideri Muhammed Bedii de bulunuyor.
İdam cezası verilenler arasında hayatını kaybeden kişiler de var. Bunlar arasında geçen yıl israil'in Gazze Saldırılarında hayatını kaybeden İzzettin Kassam Tugayları Komutanı Raid Attar da bulunuyor.
MURSİ İLE BİRLİKTE 100'DEN FAZLA KİŞİYE İDAM VERİLDİ
"25 Ocak devrimi sırasında hapishaneden kaçmak" suçlamasıyla açılan davada, Mursi ile birlikte toplamda 100'den fazla kişi idama mahkûm edildi. Bunlar arasında Katar'da bulunan Dünya Müslüman Âlimleri Birliği Başkanı Yusuf Karadavi de bulunuyor.
Mahkeme ayrıca israil'de tutuklu bulunan Hasan Selame adındaki İhvan üyesine de idam cezası verdi.
Mahkeme, dosyayı müftüye gönderdi. Müftü, idam kararını değerlendirecek, tavsiye kararından sonra mahkeme kesin kararını açıklayacak. İki davada da nihai karar 2 Haziran'da yapılacak duruşmada açıklanacak.
DAHA ÖNCE 20 YIL HAPİS CEZASI VERİLMİŞTİ
Mısır'da mahkeme, 21 Nisan'da şimdiki Muhammed Mursi'nin yargılandığı"İttihadiye olayları" davasında kararını açıklamış ve Mursi'yi 20 yıl hapis cezasına çarpmıştı.
Mursi'nin cezası 2012'nin Aralık ayında Cumhurbaşkanlığı Sarayı önünde gerçekleşen olaylarda "protestocuları öldürmeye teşvik" suçlamasından verilmişti. Mahkeme heyeti aynı davada Mursi'ye yöneltilen "kasten adam öldürme ve silah bulundurma" suçlamalarından eski cumhurbaşkanını suçsuz bulmuştu.
Muhammed Mursi'nin savunma heyeti, mahkemenin kararını siyasi bir karar olarak niteledi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) de Mursi hakkında verilen karara ilişkin yaptığı açıklamada, “Mursi kararı adaletin gülünç bir hale sokulmasıdır. Bu yüzden Mursi'nin yeniden yargılanması ve serbest bırakılmasını talep ediyoruz” demişti.
Meşru Cumhurbaşkanı Mursi, yargıya hakaret ve Katar'a istihbarat sağlamak suçlamalarıyla açılan iki ayrı davadan daha yargılanıyor.
Mısır'ın seçimlerle iktidara gelen ilk cumhurbaşkanı olan Mursi, 2013 yılında askeri darbeyle devrildikten sonra Müslüman Kardeşler "terör örgütü" ilan edildi binlerce üyesi tutuklandı, yüzlercesi idama mahkûm edildi.
EĞİTİMİ VE GÖREVLERİ
Lisans eğitimini 1975 senesinde Kahire Üniversitesinde onur belgesi ile başarılı bir şekilde tamamladı. Daha sonra Metalurji üzerine yüksek lisans yaptı. Aynı şekilde Güney Kaliforniya Üniversitesinden başarı bursu kazandı ve doktora eğitimini burada 1982 senesinde tamamladı. Amerika Birleşik Devletlerindeki Güney Kaliforniya Üniversitesinde 1982-1985 yılları arasında yardımcı profesör görevini üstlendi. Zagazig Üniversitesi'nde 1985 senesinden 2010 senesine kadar mühendislik fakültesi dekanı olarak görev yaptı.
Bunların yanı sıra Libya'daki Trablus Üniversitesi, Kahire Üniversitesi, Zagazig Üniversitesi, Güney Kaliforniya Üniversitesinde çalışmalar yapmış olup “Zemin Sertleşme Çözümleri” alanında onlarca çalışması vardır. Zagazig Üniversitesi'nde eğitim heyetine üye olarak seçilmiştir. Aynı şekilde Nasa'da görev yapmıştır. Metalurji alanındaki tecrübesini burada kazanmış ve çeşitli buluşlarda katkıda bulunmuştur.
SİYASİ GEÇMİŞİ
1977 senesinde Müslüman Kardeşler hareketine katıldı ve 1979 senesinin sonlarında görev aldı. 1982 senesinden itibaren kurumun siyasi kanadında üye olarak görev yaptı. 1995 senesinde “Gençlik Konseyine” seçildi. 2000 senesinde ise Mısır Temsilciler Meclisine Müslüman Kardeşler'in adayı olarak gösterildi ve seçimleri kazandı. Orada İhvanın resmi sözcülüğünü üstlendi. 2005 halk seçimlerinde, seçime girdiği bölgede en yakın rakibine çok büyük fark atıp en yüksek oyu alarak milletvekili seçildi. Ancak oylamanın tekrar yapılması üzerine oylamayı rakibi kazandı.
DİĞER ÜLKELER İLE SİYASÎ DİYALOĞU
Suudi Arabistan: Mursi'nin ilk yabancı ülke ziyareti 10 Temmuz 2012 tarihinde Suudi Arabistan'a oldu. Ziyareti esnasında, petrol zengini olan bu ülke ile ilişkilerini güçlendirmek niyetindeydi, bu da Hüsnü Mübarek döneminin kapanıp yeni bir dönemin başlaması olarak yorumlanıyordu.
Katar: Mursi, Cumhurbaşkanı seçilene kadar bir üyesi olduğu Müslüman Kardeşler ile ilişkisinin iyi olduğu Katar ile yakın bir bağ kurmaya çalıştı. Katar ise Mursi kabinesini açıkladığı 12 Ağustos 2012 tarihinde, Mısır ile 2 milyar dolarlık bir yardım sağlayacağını açıkladı. Bu esnada bir takım katarlı yatırımcılar Mısır'da 10 Milyar dolarlık bir altyapı çalışması sözü verdi.
Suriye: Suriye'deki muhalif güçlerin sadık bir destekçisi olan Mursi, Selefi kanadın“Kutsal Savaş” olarak adlandırdığı 15 Haziran 2012'de Suriye'de yapılan mitingine katıldı ve Beşar Esad'ın destekçilerini “Kâfir” olarak nitelendirerek kınadı. Kahire'deki Suriye Konsolosluğunu kapatan ve Suriye büyük elçisini sınır dışı eden Mursi, muhalif güçler adına Suriye'nin uçuşa kapalı bir bölge olması için uluslararası müdahale için çağrıda bulundu.
Çin: Mursi Çin'i Ağustos 2012'de ziyaret etti. Ziyareti esnasında birçok iş birliği anlaşması imzaladı. Muhammed Mursi Çin'den bu sayede yatırımcı ve turist çekmeyi ve dış ilişkilerde Amerika Birleşik Devletleri odaklı olan dış politikaya alternatif kurmayı planlıyordu.
İran: Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi görev süresi boyunca, iki ülke arasındaki İran devrimi sonrasında zayıflayan bağları güçlendirmeye çalıştı. Ancak onun bu çabaları, kimileri tarafından hem içeride hem de dışarıdaki Mısırlılara muhalefet olarak görüldü.
Rusya: Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi Rusya'yı Nisan 2013 tarihinde ziyaret etti. Ziyareti sırasında Mursi, Sovyet zamanından beri olan ilişkileri güçlendirmeye çalıştı ve Rusya ile ekonomik ve siyasal bağlarını güçlendirmeyi istediğini söyledi. Aynı zamanda Mursi, gelişmekte olan Rusya enerji sektöründen Mısır'da yararlanmak istiyordu.
Mursi, Rusya'dan nükleer enerji yatırımlarını geliştirmede yardımcı olmasını istedi ve Rusya'dan yatırımcı ve turist çekmeyi düşünüyordu.
israil ve Filistin: Ekim 2012'de Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi israil Başbakanı Şimon Perez'e bir mektup yazdı. Mektupta büyük ölçüde diplomatik üslûb kullanan Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi, Şimon Perez'i, iki ülke arasındaki ilişkilerde samimi olmaya ve sürekli olmaya davet ediyordu.
GÖREVDEN UZAKLAŞTIRILMASI
Kitle gösterileri, 30 Haziran 2013'de Mursi'nin yurt dışı seyahati ile başladı. Ertesi gün Mısır Silahlı Kuvvetleri Muhammed Mursi'yi istifa etmesi konusunda uyardığı bir bildiri yayınladı. Bunun üzerine Başbakanlık iki saat sonra, askeriyenin yaptığı açıklamaya cevaben bir açıklama yaptı ve o açıklamada “Ordunun yaptığı bu açıklama ülkeyi karışıklığa sürükleyebilir” deniyordu. Bunun akabinde Mursi yönetimi, muhalefetin gösterilerinden sonra 3 Temmuz 2013 tarihinde askerin darbe yapmasıyla son buldu.
