İLÇE GELİŞİM RAPORU
YAZI DİZİSİ: 2
Bismil’de en önemli alanlarında biri İmar durumu eksikliği ve Organize sanayi olmaması, İlçemizde sanayi fabrikaları hepsi bir yerde değil karma yerlerde kurulmuştur.
Bismillin diğer sorunu 2015 yılında yaklaşık 1500 kişi yani yaklaşık 200 aile batıya Büyükşehirlere göç etmiştir. Yaptığımız araştırmalara göre göç edenlerin çoğu güçlü sermaye sahipleri, Bölgede yaşanan olaylar nedeniyle Bismil’de 1 yılda varlıklı 200 aile Batıda Büyükşehirlere göç etmiştir. Bu durum da ilçemizin müthiş bir göç verdiğinin göstergesi. Bismil gelirinin %30 yakın yatırımlar ilçemizde değil, başka şehirlere gitmiştir. Buda ilçemiz için büyük kayıptır. İ
Firmaları kalifiye eleman sorunu,dışarıda da iş bekleyen genç işsizler ordusu bulunmaktadır.
Aynı zamanda tahsil oranı yüksek gençlerimizin de şehrimizi terk ettikleri görülüyor. Bunun sebeplerinden birisi de iş imkanlarının bulunmayışı. Sanayi’yi ilçemize çekmemiz,yeni iş imkanları yaratmamız gerekmektedir.Şu anda (2016 yılı itibarı ile) ilçemizde tarım ve hayvan yatırımlarının artışta olduğu gözüküyor ama yeterli değil.İlçemizde sanayi’ye tahsis edilecek arazi sıkıntısı bulunuyor.Şimdi bu arazilerin envanterini çıkarıp işadamlarına ve yatırımcılara tahsis etmeyi planlaması gerekmektedir.
İlçemiz tarım ve sanayi kesimi için,ayrıca kadınlarımız,çocuklarımız ve gençlerimiz için çeşitli proje çalışmalarımız başlıyor. Özellikle Kosgeb açtığı kursların faydası ve İşkur’un işletmelere eleman istihdam edilmesi çok önemli olup, büyük yarar sağladığı söyleyebilirim.
Tarım faaliyetlerinin yoğun olarak yapıldığı ilçede tarımsal alet ve makine sayısı yüksek olup, ilçede bu makinelerden bir kısmının imalatı da yapılmaktadır.
Sanayi
Özellikle tarıma dayalı sanayide gelişme potansiyeli bulunan Bismil İlçesinde, sanayi son yıllarda gelişmesini hızlandırmıştır. Yapılan mülakatlardan alınan bilgilere göre; ilçe merkezinde 150 işyeri ve Küçük Sanayi Sitesinde 184 işyeri mevcuttur. Metal İşleri Küçük Sanayi Sitesi kurulması için çalışmalar devam etmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumuna kayıtlı işyeri ve sigortalı istatistiklerine göre 2012 yılında ilçede sanayi sektöründe faaliyet gösteren 62 işyeri bulunmakta ve bu işyerlerinde 1.628 kişi istihdam edilmektedir. Bu rakam kayıt dışı çalışan işyeri ve işgücünü yansıtmamakta ve gerçek sayının altında kalmaktadır.
lçemizde yatırım yapmak isteyen işletmelere Belediye daha fazla kolaylık sağlanması gerekmektedir. İlçemizde Sanayi yatırımlara en büyük sekteyi İl Tarım Müdürlüğü Toprak Koruma kanuna dayanarak arazi üzerinde işletme kurulmasına izin verilmemesidir. Bismil ilçesinde arazilerin %90 1. ve 2. Sınıf arazilerde oluşmaktadır. İl Tarım Müdürlüğü Sanayi kurmak isteyen işletmelere kamu yararı yazıları çıkarılmasında kolaylık sağlanması önem arz etmektedir.
ilçede tekstil ürünleri üretimi öne çıkmakta, bunu fabrikasyon metal ürünleri imalatı, ana metal sanayi, giyim eşyaları imalatı ve gıda ürünleri imalatı takip etmektedir. İlçede pamuk üretimine bağlı olarak çok sayıda çırçır işletmesi bulunmaktadır. İlçede bulunan 19 çırçır işletmesinin kapasite kullanım oranlarının düşük olduğu ve yılın belli dönemlerinde aktif çalıştığı için yılın geri kalanında atıl kaldığı yapılan görüşmelerde belirtilmiştir.
Diğer yandan yoğun tarımsal faaliyetler doğrultusunda ilçede tarımsal alet ve makineleri üretimi yapılmakta, metal ürünleri imalatı öne çıkmaktadır. SGK kayıtlarına göre metal ürünleri üretiminin önemli bir kısmı metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilmesi olup hafif metallerin dökümü de yapılmaktadır.
İlçede ekonomik gelişme önündeki engellerin başında girişimcilik ve işbirliği kültürünün düşük olması gösterilmektedir. İlçede tarıma dayalı sanayi ve tarımsal faaliyetlerin talep artışı yaratacağı alanlara yönelik sanayide gelişme potansiyeli bulunmaktadır. Bu konuda belediye ve kaymakamlık gerekli çalışmalara başlanması gerekmektedir.
Bismil İlçesinde 1 adet sanayi sitesi bulunmakta; doluluk oranı % 100 olan KSS’de 184 işyeri bulunmakta ve 920 kişi istihdam edilmektedir. İlave KSS alanı için inşaatı devam etmektedir. Metal İşleri Kooperatifi Sanayi Sitesi için yer belirleme çalışmaları devam etmektedir. Kurulacak olan KSS’de 120 işyeri bulunması ve 750 kişilik istihdamın oluşturulması hedeflenmektedir.
Kültür ve Turizm
Bismil İlçesi’nde 43 adet arkeolojik sit alanı ve 4 adet tescilli yapı bulunmaktadır. İlçede çok sayıda höyük yer almaktadır. İlçe, yerleşmeler tarihi ve uygarlıkların gelişimi konusunda büyük önem taşımaktadır. Bismil İlçesi sınırları içinde bulunan Körtiktepe (M.Ö. 10.400), dünya medeniyet tarihi açısından çok önemli ve eşsiz bir yere sahiptir. Yerleşik düzene geçişin başlarında neolitik dönemin seramik kullanımının henüz başlamadığı akeramik safhasında yerleşim görmüş neolitik bir merkez olup, çağdaşlarından farklı olarak daha gelişmiş bir kültür ile yerleşme ve barınma sorunlarını çözmüş, sosyal statülerin gelişmiş olduğu bir medeniyetin izlerini bugüne taşımaktadır. İlçede yer alan Üçtepe Höyüğünde, İlk Tunç Çağı’ndan Roma Dönemi’ne kadar uzanan 13 yapı katı ortaya çıkarılmıştır. Üçtepe ve kazıları devam eden bazı höyükler Asur medeniyeti tarihi açısından önemli arkeolojik alanlardır. Bunların yanında Hakemi Use Höyüğü, Salattepe, ziyaret tepe höyükleri kazıları devam etmektedir.
İlçe doğal yapısı ile de öne çıkmaktadır. Dicle Nehri, İlçenin içinden geçmekte ve ilçede sulak alanlar oluşturmaktadır. Göçmen kuşların yaşadığı alanların bulunduğu İlçede “kuş gözlemciliği” potansiyeli mevcuttur. İlçe leyleklerin üreme ve yaşama alanlarını içinde barındırmaktadır. İlçenin doğa ve kültür turizmi potansiyeli bulunmaktadır. Ancak ilçede turizm ve turizme bağlı altyapı ve hizmetler henüz gelişmemiştir.
Ilısu Barajı ve HES Projesi Kapsamında Yapılan Kazıların 3d Sistemi İle Modelleme ve Animasyon İşlemlerinin Yapılması Projesi Diyarbakır Müze Müdürlüğü’nün 2013 yılı yatırım programında yer almaktadır. Bunun yanında ilçenin turizm potansiyeli açısından önemli olan Ilısu Baraj Gölü Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültürel Varlıkları Kurtarma Projesi 2004-2008 yılı çalışmaları kitabı ile Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı kapsamında yürütülen Körtiktepe Tanıtım Kitabı çalışmaları 2013 yılında yürütülmüş ve tamamlanmıştır.
KENTLEŞME
Bismil İlçesi; Diyarbakır’ın Ergani’den sonra en büyük 2. ilçesidir. İlçe kentleşme oranı % 54’lük pay ile Diyarbakır merkez ilçe ve Ergani’den sonra gelmektedir. Diyarbakır'da merkez ilçeler dışında en yüksek şehirleşme oranına sahip ilçeler Ergani, Bismil ve Silvan ilçeleri olup bu merkezler Diyarbakır’ın “ikincil büyük kentsel merkezleri”dir.
Diyarbakır Ergani, Bismil ve Silvan dışındaki ilçelerin kırsal nüfus paylarının yüksek olduğu görülmektedir. Bu ilçelerin önemli bir bölümü bölge içinde Diyarbakır merkez ve Bismil merkeze göç vermektedir. 1970-2012 yılları arasında en büyük büyüme Bismil ve Diyarbakır merkezlerinde gerçekleşmiş, bu dönemde Bismil ilçe merkezi 7 kat büyüme ile oransal olarak en fazla büyüyen merkez olmuştur. Bu dönemde yaşanan hızlı nüfus artışı nedeniyle, hızlı kentleşme ve yapılaşma meydana gelmiştir.
Bunun yanında ekonomik potansiyeller paralelinde ilçede yaşanan tarımsal ve endüstriyel gelişmeler de kentleşme ve yapılaşma eğilimini artırmaktadır. Ancak bu eğilim ve yapılaşma taleplerinin doğal kaynaklar üzerinde bir baskı unsuru yarattığı ve olumsuz etkilerinin olabileceği
göz ardı edilmemelidir. Aşağıdaki haritada Bismil İlçesi ve diğer ilçelerin şehirleşme oranları ile sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyleri görülmektedir.
İlçelerin kentleşme düzeyi ve gelişmişlik düzeyi paralellik göstermektedir. Bismil İlçesi, gelişmişlik durumuna göre ülke ortalamasının altında kalmasına karşın, bölgede 2. derecede gelişmiş ilçeler arasındadır.
Bismil İlçesi, GAP hedeflerine göre Diyarbakır-Bismil sektörel ve kentsel gelişme aksı olarak belirlenmiştir. TRC2 (Diyarbakır-Şanlıurfa) Bölgesi Bölge Planı ve 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planında da Diyarbakır ana merkezinden sonra gelen ikinci kademe gelişme merkezi olarak tanımlanmıştır. Buna göre; Diyarbakır’da Bismil, Ergani ve Silvan İlçeleri Diyarbakır’ı destekleyici gelişim merkezleri olarak üretim ve sanayi altyapısının geliştirilmesi ile ikinci merkezler olarak geliştirilecek, bu ilçelerde sektörel ve kentsel gelişmeler hızlanacaktır.
Bismil’de Belediye ve mücavir alan sınırlarının Dicle Nehri’nin kuzeyindeki kentsel alanlı kapsayıp, nehir ile sınırlanarak nehrin güneyini kapsamamaktadır. Bu durum bugüne kadar yapılan planlama, imar planları ve hizmetleri konusunda büyük bir handikap oluşturmaktadır. Diğer yandan planlama ve planlı kentleşme bakımından en büyük sorun hazırlanan planların ilçede uygulanmamış olmasıdır (PlanDe Mühendislik, 2012).
Bu sorunlar ve diğer kentleşme sorunlarının aşılması ve kentin planlı gelişmesini sağlamak amacıyla, 2012 yılında Bismil Belediyesi İlçe merkezinin 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planını yaptırmış ve onaylamıştır.
Dicle Nehrinin güneyinde kalan Dicle Mahallesinde kıyı kenar çizgisini ihlal eden kaçak yapılaşmış yaklaşık 200 konutluk bir yerleşim mevcuttur. Söz konusu alanın sağlıklı ve afete duyarlı kentleşmeyi sağlamak yaklaşımı ile ele alınması gerekmektedir.
Plan raporunda geçmiş dönemlerde yapılan imar planlarına uyulmadığı, bu nedenle yolların yetersizliği, çarpık yapılaşma, parsel bazında yapıların yapılması ve nüfus yoğunluğunun çok yüksek olması, yeşil alanların yok denecek kadar az olması okullara erişilebilirlik sorunları gibi sorunlar tespit edilmiştir. Bu nedenle imar planında kentin ihtiyaç duyduğu teknik ve sosyal donatıların yeni gelişme alanlarında ayrıldığı, yeşil aks sisteminin afetlere engel olmayı amaçlamak üzere düzenlendiği belirtilmiştir.
Ancak belediye sınırları sorunu bu planda da devam etmekte ve plandan görüldüğü üzere Dicle nehri ve güneyini kapsayamayan bir plan yapılamıştır. Dicle nehri ve çevresini kapsayan bir kent planı için belediye sınırları sorununun çözülmesi ve bu doğrultuda bir ilave imar planının yapılması gerekmektedir.
ALTYAPI
İlçe ulaşım ağına karayolu ve demiryolu sistemleri ile bağlanmaktadır. Bunun yanında Diyarbakır’da bulunan havaalanı ilçeye 49 km uzaklıktadır. İlçede Diyarbakır ve Batman arasında gerçekleşen minibüs ve otobüs seferlerinden faydalanılmaktadır. Ancak ilçede otogar ihtiyacı bulunmaktadır.
İlçenin içme suyu projesi 1996 yılında onaylanmış olup işletmeye 2003 yılında açılmıştır. İçme suyu, derin kuyulardan temin edilmekte ve şebeke ana besleme depolarına terfi ile iletilmektedir.
İller Bankası, ilçenin kanalizasyon projesini ve inşaatını kredilendirip yürütmüştür. İlçedeki mevcut kanalizasyon şebekesi, 1997 yılında inşa edilmeye başlanmış ve 2003 yılında yılda şimdiki halini almıştır. Ancak ilçenin atık suları arıtılmadan Dicle Nehrine deşarj edilmektedir. Çevre ve Orman Bakanlığı Ulusal Nihai Önceliklendirme Listesinde “Bismil Atık Su Arıtma Tesisi Projesi” bulunmaktadır.
Yeni imara açılan alanlarda kanalizasyon şebekesi döşenmesi gerekmektedir. Kanalizasyon şebekesi için gereken tahmini yatırım miktarı 3.000.000 TL (2009 yılı birim fiyatlarıyla) olarak belirlenmiştir.
İlçenin düzenli katı atık depolama sahası bulunmamaktadır. İlçe Diyarbakır Çevre Hizmetleri Birliği (DİÇEB) üyesi olup, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından çalışmaları yürütülen düzenli katı atık depolama sahasını kullanacaktır. İlçede mevcut katı atık depolama sahası olarak proje sahasının bir bölümü kullanılmaktadır. Mevcut depo sahası 2 yıl kadar önce şimdiki yerine getirilmiş olup bundan önceki yeri Dicle Nehri kenarıdır. Belediye hizmetleri kapsamında katı atık ayrıştırma işlemi gerçekleşmemektedir. Yine belediye verilerine göre, ilçede günlük toplanan katı atık miktarı 50 ton’a yakın olup bunun % 50’si kadarı kamyonlarla ilçenin
konteynır olan ana cadde ve merkezi yerlerinden geri kalan % 50’si de traktörlerle konteynır olmayan ara sokaklardan toplanmaktadır.
YAZININ DEVAMI SONRAKİ YAZI DİZİSİNDE
Hazırlayan: Musa ÇELEBİ
Not:Zühal ÇELEBİ DENİZ Karacadağ Kalkınma Ajansından hazırladığı bilgilerden de faydalanmıştır.
