Bismil ilçesinin 1940- 2015 nüfus sayım dönemlerine ait kır, şehir ve toplam nüfusun gelişimi. Ali Bey257 1882’deki “Dicle’de Kelek (kayık) ile Bir Yolculuk” adlı seyahatnamesinde, Diyarbakır’dan Bağdat’a kelek ile yolculuk sırasında, Dicle boyunca yer alan doğal ve beşeri mekânları tasvir ederek, günümüz Bismil şehrinden, “Bismil köyü” olarak söz etmektedir. 1938 yılında ilçe statüsü kazanan Bismil ilçesinde, nüfus hareketleri özellikle son 20- 25 yıl içinde önemli sosyoekonomik değişimlere neden olmuştur.
BİSMİL’İN 1940- 2015 SAYIM DÖNEMLERİ ARASINDAKİ NÜFUS GELİŞİMİ
1993-1997 yılları arasında Bu dönemde güvenlik sorunu nedeniyle Alibey, Ağıllı ve Kurudeğirmen gibi köylerin nüfusu tamamen göç etmiştir. Böylece şehir nüfusu altyapısız büyümekte ve sağlıklı olmayan bu yoğun nüfus artışı, tüm yaşam nitelikleri ile ilgili sorunların oluşmasına eden olmaktadır.
BİSMİL CUMHURİYET ÖNCESİ DÖNEM
Bismil ilçesi dönemde köy statünse olan Bismil ilçesinin nüfus özellikleri ile ilgili verilere ulaşılamamıştır. Yukarıda da değinildiği gibi Ali Bey’in 1882’deki seyahatinde (Dicle’de kayık (kelek) ile bir yolculuk), Bismil denilen bir köyden geçtiklerini belirtmektedir. Bu dönemde Bakacak (Seyithasan köyü) bucağına bağlı olan Bismil köyü, Cumhuriyet sonrasında ilçe statüsüne kavuşturulduktan sonra, ilçe ile ilgili veriler daha sağlıklı ve güvenilir bir şekilde kayıt altına alınmıştır.
1927- 1440 DÖNEMİ
Cumhuriyet’in ilanından sonra, köy tüzel kişiliği devam eden Bismil’in 1932 yılında bucak merkezi olarak kabul edilmesiyle birlikte, idari statüdeki fonksiyonu artmış ve bunun sonucu olarak, 1936 yılında ilçe statüsü kazanmıştır. 1940 yılı genel nüfus sayımlarına göre Bismil ilçesinin nüfusu 30.006 kişi olarak kayıt altına alınmıştır. Hemen şunu belirtelim ki o dönemde Bismil ilçe sınırları dahilinde yer alan 11 köy 1950’li yıllarda Silvan (Avenek, Mergaveş), Savur (Cirze, Araptepe, Deriş, Kırkdirek, Kuzeyrip) ve Çınar (Has, Aktepe, Karalı, Başaklı) ilçelerine bağlanmışlardır.
1940- 1950 DÖNEMİ
1945 sayım döneminde Bismil’in şehir nüfusu 2049 iken 1950 yılında ise 2527 kişi olarak kayıt altına alınırken; aynı dönemdeki kır nüfusu ise daha yüksek değerler göstermektedir. 1945 yılında 22801 kişi olan kır nüfusu %o 10,8 artarak 1950 yılı nüfus sayım sonuçlarına göre 26.453 kişiye yükselmiştir. 1955 sayımlarında ise kır nüfus oranı %o 5,6 artarak 28.688 kişi olarak hesaplanmıştır. 1950 yılı nüfus sayımına ait erkek ve kadın nüfus bilgileri bulunmadığından, yaklaşık bir oran ile tarafımızdan hesaplanmıştır.
1945 yılında yapılan nüfus sayımı verilerine göre bu dönemde Bismil ilçesine bağlı köy sayısı 79’dur. 1950 yılı nüfus sayımı sonuçlarında ise Bismil ilçesine bağlı köy sayısı 91 olarak belirtilmektedir. Bu iki dönem arasında kurulan köyler; Ağıllı, Ahmetli, Sazlı, Kayı, Başören Hasanpınar, Tilkilik, Tepecik ve Şahintepe’dir. Tarıma dayalı kır nüfusunun yoğun olduğu Bismil yöresinde, tarla veya bahçelerde kurulan evler, zamanla kalabalıklaşarak mahalle ve sonrasında da köy merkezine dönüşmektedir. 1945- 1950 yılları arasında idari üniteye sahip olan bu köyler buna örnek olarak verilebilir.
1950- 1960 DÖNEMİ
1950 yılındaki nufus sayım verilerine göre birbirine hemen hemen eşit olan kadın ve erkek nüfusu, 1955 yılındaki nüfus sayım verilerine göre erkek nüfusta bir artış gözlemlenmiştir. Bu dönemin nüfus sayım sonuçlarına göre Bismil ilçesindeki kır nüfus artış hızı %o 10,1 ve kır nüfus toplamı ise 28.688 kişi olarak hesaplanmıştır.1960 yılındaki nüfus sayım sonucuna göre kır nüfusundaki artış oranı %o 11,6 olup toplam kır nüfusu 29.023 kişiye erişmiştir. 1960 nüfus sayım sonuçlarına göre ise Bismil ilçesindeki kır nüfusun bir önceki döneme göre artış oranı %o 10,7 olarak hesaplanmıştır. Bu dönemde 27.767 olan kır nüfusun %52’sini erkek, %48’i ise kadınlardan oluşmaktaydı. Bu dönemdeki şehir nüfusu ise yine kırsal nüfusa göre oldukça düşük değerler göstermektedir. 1950 nüfus sayımına göre Bismil şehrinin nüfusu 2527 olarak hesaplanırken, 1960 yılında ise 3472 kişi olarak kayıt altına alınmıştır.
1960- 1970 DÖNEMİ
1960 ve 1965 yıllarındaki erkek ve kadın nüfusu arasındaki %2’lik fark kapanarak, 1970 ve 1975 yıllarına ait nüfus sayımlarında, erkek ve kadın nüfus oranları yaklaşık %50’lik bir orana sahip olmuşlardır. 1970 yılındaki kır nüfusun toplamı 36059 ve bir önceki sayım dönemine gore %o 10,6 civarında bir artış meydana gelmiştir. 1970 yılı nüfus sayımında nüfus artış oranı hem erkek hem de kadın nüfus oranında eşit oranda artmış ve toplamda Bismil ilçesinin kır nüfusu (Kasaba ve Köy toplamı) 38134 kişi olarak belirlenmiştir. 1970 yılı sayımlarında köy erkek nüfusu 16516 kişi, kadın nüfus ise 16823 kişi olmak üzere toplamda 33.339 kişiye erişmiştir. Bu dönemdeki nüfus sayımlarında erkek ve kadın nüfus sayılarında yüzdelik olarak hemen hemen aynı orana (%50) sahip oldukları görülmektedir. 1965 nüfus sayımında şehir nüfusu 4444, 1970 yılında ise 9403 kişi olarak hesaplanmıştır
1970- 1980 DÖNEMİ
1970- 1975 yılı nüfus sayımları arasındaki %o 10,6’lık artıştan sonra, Bismil yöresindeki kır nüfus oranı en yüksek artış oranına sahip olmuştur. 1980 yılı nüfus sayımına göre kır nüfus artış oranı bir önceki döneme göre %o 12,3 ve toplam da ise 42.458 kişiye ulaşmıştır. 1980 nüfus sayım verilerine göre rakamsal olarak birbirine yakın olan erkek (21.398) ve kadın (21.068) nufusun yine yaklaşık %50’si erkek, % 50’si ise kadın olmak üzere, Bismil yöresinin kır nüfusu toplamı 52.458 kişi olarak hesaplanmıştır. Yukarıda da söz edildiği gibi bu dönemde erkek nüfusun sayıca kadın nüfustan az olmasının gerekçelerinden biri de yurt dışı başta olmak üzere meydana gelen göçler ve o dönemin sosyal ve siyasi çalkantılarından kaynaklandığını belirtmek doğru olacaktır. 1975 nüfus sayım sonuçlarında şehir nüfusu 12775 iken, 1980 yılında 19059 kişi olarak kayıt altına alınmıştır
1980- 1990 Dönemi
Köy sayısının 91 olarak belirtildiği 1980 nüfus sayım verilerinde, siyasi ve ekonomik çalkantının yaşandığı Eylül 1980 askeri darbe sonrasındaki on yılı kapsayan bu dönemde kırsal nüfus göstergeleri çok önemli oranda değişiklik göstermemektedir. 1980- 1990 arasındaki on yıllık nüfus artış oranı %o 22,0 olarakhesaplanmıştır. Bu çalkantılı dönemin eseri olarak erkek ve kadın nüfus arasındaki fark devam etmiştir. 1990 nüfus sayımına göre erkek kır nüfusu 29.438, kır kadın nüfusu ise 30.390 olmak üzere Bismil ilçesindeki toplam kırsal nüfus miktarı 59.828 kişi olarak açıklanmıştır. Kadın ve erkek nüfus arasındaki farkın nedenlerinden biri de bölge ve dolayısıyla yöredeki işsizlikten kaynaklanmaktadır. Erkek nüfusun çalışmak üzere, başta İstanbul ve İzmir olmak üzere çeşitli büyük il merkezlerine göç etmeleri de erkek nüfus miktarının azalmasına neden olarak sayılabilir. 1985 yılına ait nüfus verilerine göre bismil şehrinin nüfusu 24862 iken 1990 yılında bu sayı 39834 kişi olarak hesaplanmıştır.
2014 YILI BİSMİL
Merkez | 62.666 | Merkez Mahalle Nufüs | ||
Köy |
49.795 |
Mahalle (Köy) Nufus | ||
Genel Toplam |
112.461 |
Genel Toplam Nufüs |
Bismil İlçe, yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus - 2014 | |||
Yaş grubu | Toplam | Erkek | Kadın |
'0-4' | 13.940 | 6.990 | 6.950 |
'5-9' | 14.022 | 7.001 | 7.021 |
'10-14' | 14.246 | 7.245 | 7.001 |
'15-19' | 13.342 | 6.832 | 6.510 |
'20-24' | 10.092 | 4.969 | 5.123 |
'25-29' | 8.848 | 4.460 | 4.388 |
'30-34' | 8.247 | 4.088 | 4.159 |
'35-39' | 6.381 | 3.173 | 3.208 |
'40-44' | 5.763 | 2.904 | 2.859 |
'45-49' | 4.281 | 2.159 | 2.122 |
'50-54' | 3.651 | 1.915 | 1.736 |
'55-59' | 2.475 | 1.256 | 1.219 |
'60-64' | 2.221 | 1.031 | 1.190 |
'65-69' | 1.708 | 737 | 971 |
'70-74' | 1.254 | 562 | 692 |
'75-79' | 871 | 321 | 550 |
'80-84' | 685 | 268 | 417 |
'85-89' | 295 | 72 | 223 |
'90+' | 139 | 31 | 108 |
Toplam | 112.461 | 56.014 |
56.447
|
MAHALLE ADI | ESKİ ADI (KÜRTÇE) | Nufüsü | İlçe Merkeze Uzaklık | ||
AĞILKÖY | Encolînahıncık | 101 | Kişi | 32 | Km |
AĞILLI | Bîrikê | 86 | Kişi | 20 | Km |
AHMETLİ | Mezra Ehmed | 140 | Kişi | 31 | Km |
AKBAŞ | Sergewran | 532 | Kişi | 46 | Km |
AKÇAY | Safya | 126 | Kişi | 32 | Km |
AKKÖY | Şêxyusif | 321 | Kişi | 30 | Km |
ALINCAK | Elîşem | 137 | Kişi | 42 | Km |
ALİBEY | Elodîna | 667 | Kişi | 23 | Km |
ALUÇ | Eluzê | 88 | Kişi | 25 | Km |
AMBAR | Embar | 1.994 | Kişi | 13 | Km |
ARALIK | Tezeka | 2.859 | Kişi | 4 | Km |
ARIKGÖL | Gundêevdî | 112 | Kişi | 18 | Km |
ASLANOĞLU | Aslanoglê | 175 | Kişi | 20 | Km |
AŞAĞIDOLAY | Fetlajêr | 82 | Kişi | 12 | Km |
AŞAĞIOBA | Merxendajêr | 149 | Kişi | 24 | Km |
ATAKÖY | Daraqol | 32 | Kişi | 20 | Km |
AYGEÇTİ | Tirşamatahêro | 71 | Kişi | 32 | Km |
BABAHAKİ | Babaxakî | 25 | Kişi | 10 | Km |
BADEMLİ | Mezra Evdilqadir | 679 | Kişi | 35 | Km |
BAHARLI | Balyê | 262 | Kişi | 18 | Km |
BAHÇE | Mâra | 147 | Kişi | 21 | Km |
BAKACAK | Seyîthesen | 253 | Kişi | 7 | Km |
BALCILAR | Selevdûn | 296 | Kişi | 24 | Km |
BAŞHAN | Xanoserê | 579 | Kişi | 31 | Km |
BAŞKÖY | Başko | 48 | Kişi | 35 | Km |
BAŞÖREN | Başmerlu | 341 | Kişi | 19 | Km |
BAYINDIR | Erepkendê | 234 | Kişi | 23 | Km |
BELLİ | Bellê | 271 | Kişi | 19 | Km |
BOYACI | Elebocîya | 316 | Kişi | 47 | Km |
BOZÇALI | Boçelî | 268 | Kişi | 12 | Km |
BÖLÜMLÜ | Qasimîyê | 117 | Kişi | 20 | Km |
ÇAKALLI | Çeqelî | 283 | Kişi | 16 | Km |
ÇAKILLI | Şekiltîzê | 106 | Kişi | 21 | Km |
ÇATALKÖY | Çetelîyê | 218 | Kişi | 30 | Km |
ÇAVUŞLU | Çawişlî | 467 | Kişi | 12 | Km |
ÇELTİKLİ | Mîrkulyan | 1.462 | Kişi | 22 | Km |
ÇÖLAĞAN | Çolaxan | 240 | Kişi | 25 | Km |
ÇÖLTEPE | Çoltepe | 371 | Kişi | 13 | Km |
DERBENT | Dêrbendê | 100 | Kişi | 35 | Km |
DORUK | Gırêızêr | 672 | Kişi | 24 | Km |
ELİAÇIK | Kopeklî | 781 | Kişi | 10 | Km |
ERLER | Sofya | 165 | Kişi | 35 | Km |
GEDİKBAŞI | Qerepêçê | 67 | Kişi | 30 | Km |
GÖKSU | Goksu | 833 | Kişi | 12 | Km |
GÜLTEPE | Çorepa | 216 | Kişi | 15 | Km |
GÜNGEÇTİ | Perîşanê | 560 | Kişi | 28 | Km |
GÜROLUK | Qeselê | 616 | Kişi | 22 | Km |
GÜZELKÖY | Sinsê | 250 | Kişi | 37 | Km |
HARMANLI | Mezra Kebîr | 496 | Kişi | 22 | Km |
HASANPINAR | Dervîşıyê | 193 | Kişi | 26 | Km |
IŞIKLAR | Heyderî | 369 | Kişi | 21 | Km |
İSALI | Gundê îso | 183 | Kişi | 16 | Km |
İSAPINAR | Îsepar | 441 | Kişi | 22 | Km |
KAĞITLI | Qaxıtlî | 114 | Kişi | 25 | Km |
KAMIŞLI | Qamişlu | 132 | Kişi | 25 | Km |
KARABÖRK | Qerebolkê | 30 | Kişi | 13 | Km |
KARACIK | Qerecıx | 59 | Kişi | 30 | Km |
KARAÇÖLYA | Qereçolya | 43 | Kişi | 17 | Km |
KARAGÖZ | Qerengozê | 361 | Kişi | 13 | Km |
KARAPINAR | Qerepar | 29 | Kişi | 18 | Km |
KARATEPE | Gırhebes | 231 | Kişi | 32 | Km |
KARAYİĞİT | Qerabadêra | 155 | Kişi | 25 | Km |
KAVUŞAK | Zêvê | 110 | Kişi | 36 | Km |
KAYIKÖY | Selmêlkî | 214 | Kişi | 48 | Km |
KAZANCI | Hacıyakurmanca | 1.313 | Kişi | 11 | Km |
KEBERLİ | Kemberlû | 270 | Kişi | 8 | Km |
KENBERLİ | Kenbelû | 239 | Kişi | 19 | Km |
KILAVUZTEPE | Şeîra | 63 | Kişi | 18 | Km |
KOĞUK | Qoxî | 67 | Kişi | 23 | Km |
KOPMAZ | Girmalik | 72 | Kişi | 28 | Km |
KOPUZLU | Qopızîyê | 493 | Kişi | 40 | Km |
KORUKÇU | Qoraxçî | 448 | Kişi | 8 | Km |
KOYUNLU | Qoyin | 227 | Kişi | 29 | Km |
KÖPRÜKÖY | Kopelî | 67 | Kişi | 32 | Km |
KÖSELİ | Koselî | 2.111 | Kişi | 7 | Km |
KUMRULU | Zengilo | 21 | Kişi | 20 | Km |
KURUDEĞİRMEN | Kopeklî | 19 | Kişi | 23 | Km |
KURUDERE | Sadiyê | 624 | Kişi | 20 | Km |
MERDAN | Xincika | 129 | Kişi | 24 | Km |
MEYDANLIK | Melemûs | 237 | Kişi | 15 | Km |
MİRZABEY | Mîrzabega | 843 | Kişi | 38 | Km |
OBALI | Obaliyê | 76 | Kişi | 3 | Km |
OFKÖY | Ofê | 98 | Kişi | 10 | Km |
OĞUZLAR | Qrexan | 143 | Kişi | 40 | Km |
PINARBAŞI | Meterê | 261 | Kişi | 28 | Km |
SARIKÖY | Zerê | 109 | Kişi | 17 | Km |
SARITOPRAK | Hola | 645 | Kişi | 19 | Km |
SAZLI | Lasê | 77 | Kişi | 28 | Km |
SEKİ | Zeko | 277 | Kişi | 18 | Km |
SERÇELER | Melefeyata | 319 | Kişi | 14 | Km |
SİNANKÖY | Sînanê | 1.673 | Kişi | 32 | Km |
ŞAHİNTEPE | Tirşamê | 113 | Kişi | 31 | Km |
TATLIÇAYIR | Kerxazirka | 85 | Kişi | 35 | Km |
TEPE | Bahremkê | 4.332 | Kişi | 14 | Km |
TEPECİK | Gırê Hecîfariz | 309 | Kişi | 28 | Km |
TİLKİLİK | Tirkê | 287 | Kişi | 34 | Km |
TOPRAKLI | Helanê | 402 | Kişi | 36 | Km |
TÜRKMANHACI | Haciya Tirka | 758 | Kişi | 7 | Km |
UĞRAK | Cadê | 82 | Kişi | 29 | Km |
UĞURLU | Şerefîka | 405 | Kişi | 32 | Km |
ULUTÜRK | Darlî | 4.664 | Kişi | 2 | Km |
UYANIK | Kelemo | 34 | Kişi | 31 | Km |
ÜÇTEPE | Kerxakîkan | 2.028 | Kişi | 13 | Km |
YAĞMURKÖY | Dırıkê | 139 | Kişi | 28 | Km |
YAMAÇKÖY | Hogira | 138 | Kişi | 31 | Km |
YASİNCE | Yasêncî | 214 | Kişi | 12 | Km |
YENİCE | Ingcê | 165 | Kişi | 12 | Km |
YUKARIDOLAY | Fetlajor | 179 | Kişi | 12 | Km |
YUKARIHARIM | Mezra Tirka | 485 | Kişi | 16 | Km |
YUKARISALAT | Selet | 1.980 | Kişi | 23 | Km |
. Bismil nüfusu 2014 yılına göre 112.461 Kişi, Bu nüfus, 56.014 erkek ve 56.447 kadından oluşmaktadır. Bugün itibariyle Bismil 122 Mahalle 87 mezrası olan bir ilçe durumundadır.
BİSMİL MERKEZ MAHALELER
AKPINAR | 8.646 | Kişi |
ALTIOK | 8.128 | Kişi |
DİCLE | 1.530 | Kişi |
DUMLUPINAR | 7.034 | Kişi |
ESENTEPE | 5.799 | Kişi |
FATİH | 1.999 | Kişi |
FIRAT | 7.236 | Kişi |
KURTULUŞ | 2.540 | Kişi |
SANAYİ | 5.462 | Kişi |
SEYRANTEPE | 3.039 | Kişi |
ŞENTEPE | 8.343 | Kişi |
TEKEL | 2.910 | Kişi |
TEPE'YE BAĞLI 33 KÖY İSİMLERİ |
1 | AĞILLI |
2 | AHMETLİ |
3 | AKKÖY |
4 | ALLUÇ |
5 | AŞAĞIOBA |
6 | AYGEÇTİ |
7 | BALCILAR |
8 | BAŞHAN |
9 | BAŞÖREN |
10 | BAYINDIR |
11 | DERBENT |
12 | DORUK |
13 | GEDİKBAŞI |
14 | GÜZELKÖY |
15 | HARMANLI |
16 | İSAPINAR |
17 | KARACIK |
18 | KARAPINAR |
19 | KAVUŞAK |
20 | KENBERLİ |
21 | KILAVUZTEPE |
22 | KOĞUK |
23 | KOPMAZ |
24 | KURUDEĞİRMEN |
25 | KURUDERE |
26 | MERDAN |
27 | MEYDANLIK |
28 | PINARBAŞI |
29 | ŞAHİNTEPE |
30 | B. TEPE |
31 | TEPECİK |
32 | TOPRAKLI |
33 | YENİCE |
24.04.2013 Tarih ve 28627 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan üçlü Kararname ile 5442 Sayılı İl idaresi kanunu 2'nci maddesinin (B) ve (D) bendlerine göre, Diyarbakır ili, Bismil İlçesi Akoba, Diktepe, Kocalar köyleri ve Yeniköy, Göntaşı, Demirköy mazraları Batman ili, Merkez bucağına bağlanmıştır.
Bismil nüfusu 2014 yılına göre 112.461. Bu nüfus, 56.014 erkek ve 56.447 kadından oluşmaktadır.Bismil'de Toplam 122 Mahalleden ve 87 mezradan oluşmaktadır.
257 Ali Bey, 2003, Dicle’de Kelek ile Bir Yolculuk (İstanbul’dan Bağdad’a ve Hindistan’a) Min Sene 1300 ila Sene 1304, Trabzon Vali-i Sabıkı, Büke Yayınları, Sayfa: 43, İstanbuL
Resimler : Bismil Belediyesi facebook sayfasında köy resimlerinde alınmıştır. l